به گزارش پایگاه خبری پیام خانواده؛ مستند «نور در تاریکی» به کارگردانی مهدی حبیبی و تهیهکنندگی دکتر سید محمد حسین چاوشیان، با موضوع رسیدگی به بحرانهای روانی، تولید خود را به پایان رساند. این اثر که محصول مشترک گروه مستند شبکه افق سیما و موسسه خانواده اسلامی و تربیت معنوی خاتم است، به نوزدهمین جشنواره بینالمللی فیلم مستند «سینماحقیقت» راه یافته است. این مستند پرترهای است از زندگی روحانیای که پس از خودکشی خواهر، مسیر زندگی خود را وقف حمایت از افراد درگیر با آسیبهای روانی کرده است. حبیبی در گفتوگو با خبرگزاری دانشجو، از تبدیل یک تراژدی شخصی به پروژهای امیدبخش، دشواریهای ثبت صمیمانه واقعیت و تکنیکهای ایجاد اعتماد با سوژههای مستند سخن گفت. او این اثر را تلاشی برای ایجاد یک «مکالمه درمانی جمعی» و تجربهای شفابخش برای جامعه دانست.
در ادامه مشروح این گفتوگو را میخوانید.
خبرنگار پیام خانواده: در ادامه پرونده ویژه آثاری با محوریت مسائل اجتماعی، امروز مهمان برنامه، کارگردان مستند «نور در تاریکی» هستیم. مستندی که به تازگی مراحل تولید خود را به پایان رسانده و روایتگر داستانی شخصی و در عین حال فراگیر است. با او در مورد انگیزه ساخت، فرآیند تولید و پیام اصلی این اثر به گفتوگو نشستهایم.
اولین سوال را با محوریت کلیت داستان آغاز میکنیم. مستند «نور در تاریکی» درباره چیست؟
مهدی حبیبی: این مستند، روایتگر زندگی روحانیای است که پس از تجربه تلخ خودکشی خواهرش، زندگی خود را وقف کمک به افرادی کرده که درگیر بحرانهای روانی و افکار خودکشی هستند. داستان، هم سفر درونی او برای التیام زخمهای گذشته است و هم مسیر پرچالشش برای نجات انسانهایی که میان تاریکی و امید معلق ماندهاند.
خبرنگار پیام خانواده: چه جرقهای باعث شد به ساخت این مستند علاقهمند شوید؟
حبیبی: مشاهده تناقضی عمیق؛ اینکه چگونه کسی که مردم از او انتظار پایداری و ایمان قوی دارند، خود با یکی از عمیقترین دردهای انسانی مواجه شده و به جای فروپاشی، تبدیل به چراغی برای دیگران شده است. این نقطه عطف برایم بسیار جذاب بود.
سوال خبرنگار پیام خانواده: چرا احساس کردید این روایت باید اکنون و توسط شما بیان شود؟
حبیبی: جامعه ما امروز بیش از هر زمان با بحرانهای روانی، تنهایی و ناامیدی مواجه است. روایت انسانی یک روحانی که به جای قضاوت، آغوش و گوش شنوا ارائه میدهد، در زمانهای که گفتوگو کمرنگ شده، ضروری به نظر میرسد. همچنین احساس کردم زاویه دید من میتواند پلی باشد بین یک چهره مذهبی و نسل جوانی که شاید انتظار چنین رویکرد بیقضاوتی را نداشته باشد.
سوال خبرنگار پیام خانواده: آیا در طول تحقیق، نکته غافلگیرکنندهای کشف کردید که مسیر داستان را تغییر داد؟
کارگردان: بله. در ابتدا فکر میکردم داستان تنها درباره سوگ و رهایی است. اما متوجه شدم او نه تنها برای دیگران، که برای «بخشیدن خود» نیز میجنگد. این کشف، مسیر روایت را از یک مستند صرفاً اجتماعی به سفری درونی و عمیقتر سوق داد.
سوال خبرنگار پیام خانواده: فرآیند ساخت، از تحقیق تا تدوین، چقدر طول کشید و بزرگترین چالش چه بود؟
مهدی حبیبی: کل فرآیند حدود دو ماه به طول انجامید. بزرگترین چالش، جلب اعتماد و همکاری افرادی بود که در بحرانهای شدید روانی به سر میبردند. بهعنوان مثال، راضی کردن دختر جوانی که افکار خودکشی داشت تا اجازه دهد دوربین به فضای مشاورهاش راه یابد، نیازمند ایجاد فضایی امن و عاری از قضاوت بود.
سوال خبرنگار پیام خانواده: برای جلب این اعتماد چه کردید؟
مهدی حبیبی: اولین قدم، کنار گذاشتن دوربین و آغاز یک رابطه انسانی اصیل بود. ساعتها بدون ضبط گفتوگو کردیم، در جلساتشان حاضر شدیم و اجازه دادیم آنها حدود رابطه را تعیین کنند. وقتی فهمیدند هدف ما قضاوت نیست، بلکه شنیدن و روایت منصفانه است، اعتماد شکل گرفت.
خبرنگار پیام خانواده: در انتخاب تصاویر، موسیقی و سبک بصری، چه ایدهای دنبال میشد؟
مهدی حبیبی: تصاویر را با رویکردی مینیمال و نزدیک به واقعیت انتخاب کردیم تا مخاطب حس کند در جهان سوژهها قرار دارد. موسیقی بسیار ساده و مبتنی بر سازهای آکوستیک است تا احساسات را تحمیل نکند و تنها همراه روایت باشد. سبک بصری ترکیبی از لحظات مستند رئال و نماهای تأملی است، زیرا داستان درباره سکوتها و درونیات نیز هست.
خبرنگار پیام خانواده: : اگر بخواهید تیزر این مستند را بسازید، کدام صحنه یا حس را برجسته میکنید؟
مهدی حبیبی: احتمالاً ترکیبی از دو لحظه: صدای لرزان روحانی وقتی از خواهرش سخن میگوید، و در مقابل، لحظهای که موفق میشود یک دختر جوان را به زندگی بازگرداند. این تضاد بین «فقدان» و «امید»، روح اصلی مستند را نمایان میکند.
خبرنگار پیام خانواده: اگر بخواهید در یک پاراگراف، برای مستند بنویسید، چه خواهد بود؟
حبیبی: «نور در تاریکی» سفری است به تاریکترین لحظات تجربه بشری، که در دل خود امیدی خاموش اما ماندگار دارد. این داستان مردی است که پس از از دست دادن عزیزترین کس، تصمیم میگیرد تاریکی را در چشمان دیگران بشکند. روایت تلاش او برای شنیدن، فهمیدن و نجات کسانی است که گاهی فقط یک نگاه یا یک دست یاری، سرنوشتشان را دگرگون میکند.
خبرنگار پیام خانواده: امیدوارید مخاطب پس از دیدن مستند، با چه احساس یا سوالی سالن را ترک کند؟
حبیبی: امید. و این پرسش که «اگر امروز یکی از اطرافیانم در حال غرق شدن در سکوت است، من چه نقشی میتوانم داشته باشم؟» دوست دارم مخاطب درک کند که حرف زدن، شنیدن و دیده شدن، میتواند جانها را نجات دهد.
آیا لایه پنهانی در مستند وجود دارد که در نگاه اول دیده نشود؟
حبیبی: بله. در زیر روایت اصلی، پرسش عمیقتری نهفته است: «چه کسی نجاتدهنده را نجات میدهد؟» مستند به آرامی نشان میدهد که این روحانی نیز در سکوت خود با زخمها میجنگد و کمک به دیگران، در واقع تلاشی برای التیام خودش نیز هست. اینجا است که درکی عمیقتر از مفهوم ایمان شکل میگیرد.
سوال خبرنگار پیام خانواده: در مورد کارهای قبلیتان بگویید. تجربیات گذشته چگونه شما را برای ساخت این اثر آماده کرد؟
حبیبی: پیش از این، اولین فیلم سینماییام را با محوریت دنیای درونی انسانها و پرهیز از قضاوت بر اساس ظاهر ساختهام که انشاءالله امسال در جشنواره فیلم فجر حضور خواهد داشت. آن تجربه به من آموخت چگونه بدون پیشداوری، به شخصیتها نزدیک شوم.
سوال خبرنگار پیام خانواده: آیا این مستند ادامه منطقی مسیر شماست یا جهشی به موضوعی جدید؟
مهدی حبیبی: ترکیبی از هر دو. از نظر نگاه انسانی و دغدغه اجتماعی، ادامه مسیر من است. اما از نظر عمق روانی و ورود به حوزه افسردگی و خودکشی، جهشی بزرگ و چالشی جدید محسوب میشود.
سوال خبرنگار پیام خانواده: چه فیلمسازان یا آثاری در حوزه مستند بر شما تأثیر گذاشتهاند؟
مهدی حبیبی: از میان مستندسازان جهانی، آثار «ورنر هرتسوگ» و «جاناتان کاپلان» به خاطر نگاه انسانی و صبوری در روایت، تأثیر بسیاری بر من گذاشتهاند. در ایران نیز مستندهای پرتره اجتماعی همواره برایم الهامبخش بودهاند.
آقای حبیبی، برای علاقهمندان تازهکار مستندسازی، چه توصیه عملی دارید؟
کارگردان: پیش از گرفتن اولین پلان، یاد بگیرند که «گوش بدهند». مهمترین ابزار یک مستندساز، نه دوربین است و نه بودجه؛ بلکه توانایی ایجاد یک رابطه انسانی اصیل است. واقعیت تنها زمانی خود را نشان میدهد که سوژه احساس امنیت کند.
آقای حبیبی به عنوان آخرین کلام چه نکته ای دارید؟
مهدی حبیبی: این مستند بدون اعتماد و شجاعت کسانی که داستانهای شخصی و دردناک خود را با ما به اشتراک گذاشتند، هرگز شکل نمیگرفت. از تمام این عزیزان، همچنین از همکاران فنی و حامیانی که در این مسیر همراه ما بودند، صمیمانه سپاسگزارم. امیدوارم این اثر، گامی هر چند کوچک در راستای شکستن سکوت و ایجاد گفتوگو باشد.